اکسیژن

اول کاری کنیم با همین جمعیت محیط زیست آسیب نبیند بعد به فکر افزایش جمعیت باشیم

در میزگردی که با حضور کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی برگزار شد، چالش‌های محیط زیست که ایران با آنها مواجه است، مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

خبر آنلاین- فهیمه حسن‌میری: سال‌ها است کارشناسان و فعالان محیط زیست درباره تخریب محیط زیست و وضعیت ناگواری که سال‌ به سال و روز به روز تشدید می‌شود، به مسئولان هشدار می‌دهند. در همین رابطه نشستی با حضور چند شخصیت موثر در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور و دوستداران محیط زیست در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور برگزار شد تا چالش‌ها و راهکاری این حوزه بررسی شود.
در ابتدای این نشست، علیرضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو با بیان این که در منابع طبیعی با چالش مواجهیم، گفت: در حال حاضر در حادترین شرایط ممکن قرار گرفته‌ایم. در منابع آب به خطوط قرمز نزدیکیم، درباره دریاچه ارومیه، آب‌های زیرزمینی، کیفیت آب و وضعیت رودخانه‌ها بحران داریم.
او با بیان این که کشور در مسیر توسعه صنعتی‌اش به تدریج به این چالش‌ها نزدیک شده است، بیان کرد: کشور ما در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده و نمی‌توانیم با همان الگوهای سابق طبیعت کشورمان را حفظ کنیم.
دائمی تاکید کرد: ما باید یک نگرش جامع داشته باشیم تا کارها درست پیش برود. مدیریت آب، مدیریتی چندمولفه‌ای است و راهکار ما باید مدیریت پیوسته باشد. باید نگرش‌ها را از بخشی به فرابخشی تغییر دهیم و هرکس به فکر این نباشد که تنها استان و منطقه خودش را نجات دهد. در منابع طبیعی استان معنی ندارد چون آن سرمایه‌ها متعلق به همه هستند.

افزایش تولید محصولات کشاورزی، به چه قیمتی؟

در ادامه این نشست، محمد درویش عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور که مجری این برنامه هم بود، به آسیب‌هایی که در سال‌های اخیر به محیط زیست وارد شده اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال این که سه سال است در بجنورد، سیل‌های ویرانگر اتفاق می‌افتد، تمام مراتع تخریب شده، به اراضی کشاورزی تبدیل شده، نرخ فرسایش بسیار بالا است و این اتفاق‌ها را می‌توان فاجعه نامید.
این فعال محیط زیست تاکید کرد: در سال 57 میزان تولیدات محصولات کشاورزی ما 24 میلیون تن بوده و این میزان در سال 88 به 102 میلیون تن رسیده است. باید پرسید این افزایش تولید به چه قیمتی است؟ آیا می‌ارزد خاکی را که 800 سال برای ساخت آن زمان نیاز است به این شکل از دست بدهیم؟
او همچنین به تعداد چاه‌های حفر شده در کشور هم اشاره کرد و گفت: چاه‌های حفر شده از 336 هزار حلقه با 93 درصد افزایش به 650 هزار رسیده در حالی که در شش سال اخیر آب‌دهی افزایش پیدا نکرده و همانطور که می‌بینیم هزینه و انرژی صرف می‌شود ولی همه این کارها بی‌فایده است.
درویش به یکی از مصوبات نمایندگان اشاره کرد که با وجود مخالفت‌هایی که صورت گرفت، اجازه داده شد به هر کسی چاه حفر کرده مجوز بدهند در حالی که آثار زیانبار این کار بسیار زیاد است. همینطور که می‌بینیم سطح آب زیرزمینی مدام در حال کاهش است و در مناطقی می‌بینیم که زمین در حال نشت و حتی خودسوزی است.
او همچنین به وضعیت نامطلوب زاگرس هم اشاره کرد: در زاگرس با از بین رفتن سطح وسیعی از رویشگاه‌ها مواجه هستیم و این در حالی است که می‌بینیم سازمان حفاظت از محیط زیست نتوانسته به وظایف خودش عمل کند. در عین حال، باید به این هم اشاره کرد که اگر اجازه داده شده این همه تخریب صورت بگیرد به این دلیل هم است که مردم آگاه نشده‌اند. ما یک روزنامه نداریم که صفحه ثابت محیط زیست داشته باشد، یک شبکه نداریم که برنامه ثابت محیط زیستی داشته باشد و همینطور شاهد بی‌توجهی به مسائل مهم محیط زیستی هستیم.

نمی‌توان مسائل محیط زیستی را صرفا دولتی مدیریت کرد

دکتر پرویز گرشاسبی، معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، سخنران دیگری بود که در این مراسم به چالش‌های محیط زیست اشاره کرد. او با بیان این که در گذشته صرفا به فیزیک منابع طبیعی پرداخته‌ایم و انسان را کنار گذاشته‌ایم، گفت: این اتفاقات در حالی افتاده که باید مسائل محیط زیستی را همگام با انسان پیش ببریم.
او به دولتی بودن مدیریت مسائل زیست محیطی هم اشاره و بیان کرد: موضوع بعدی این است که دولتی مدیریت کرده‌ایم و خواسته‌ایم تمام مشکلات را پیکره دولت حل کند در حالی که این کار امکان‌پذیر نیست.
گرشاسبی توجه به اقتصاد منابع طبیعی و بهره‌وری از آنها و همچنین آموزش را هم از موضوعات مهم دیگر برشمرد و همچنین به مساله "ایثار" در محیط زیست اشاره کرد: در کشوری مانند ترکیه که به ما هم نزدیک است، موسسه‌ای هست برای مقابله با فرسایش خاک، این موسسه هفت میلیون عضو دارد و از مردم معمولی که در آن عضو هستند گرفته تا متخصصان و اساتید دانشگاهی که کلاس‌های رایگان برگزار می‌کنند، اما در کشور ما چقدر محقق و مدرس بدون چشمداشت و صرفا از روی ایثار کار می‌کنند؟

محیط زیست چراغ خاموش در حال تخریب شدن است

کاظم نصرتی، رییس جامعه جنگلبانی ایران هم با ابراز تاسف از این که در طول 50 سال اخیر در حال از دست دادن منابع آب و خاک کشور بوده‌ایم، گفت: دریاچه ارومیه را از بین می‌بریم و بعد می‌گوییم کسی حق ندارد اعتراض کند و به حرف کارشناس‌ها توجه نمی‌شود. اگر واقعا بخواهیم از این وضعیت دربیاییم باید اول از همه مسئولان و سیاستگذاران به این مسائل و هشدارها توجه کنند ضمن این که رسانه‌ها توجه به این معضلات را در دستور کار خود قرار دهند.
او با بیان این که تخریب محیط زیست به صورت چراغ خاموش در حال انجام شدن است، گفت: خود بعضی قوانین و اجرای آنها هم مساله دیگری است که به تخریب محیط زیست منجر می‌شود که باید فکری به حال آنها کرد.

از قانون نامناسب تا قانون شکنی

دکتر تقی شامخی، استاد دانشگاه تهران هم سخنران دیگری بود که به چالش‌های منابع طبیعی در کشور پرداخت.
او با اشاره به این که چالش‌های منابع طبیعی در کشور ما بسیار زیاد است، گفت: قوانین نامناسب، قانون‌شکنی‌ها، بودجه کم، تشکیلات نامناسب و ... از مواردی است که به تخریب محیط زیست منجر می‌شود.
شامخی تاکید کرد: با نگاهی به گذشته می‌بینیم از زمان انقلاب مشروطه مبانی‌ای را به دست آورده‌ایم که می‌توانستیم با این موانع مقابله کنیم. در آن سال‌ها قوانینی وضع شده راجع به حفاظت از جنگل‌ها، کوشش‌های زیادی هم صورت گرفته برای این که بشود مسائل منابع طبیعی را حل کرد، پیشینه فرهنگی و مذهبی غنی هم برای حفاظت از محیط زیست داریم اما با همه اینها باید دید چه شده که تا کنون نتوانسته‌ایم به نتیجه برسیم و وضعیت محیط زیست ما حالا به این روز افتاده است؟

هم مسئولان در تخریب محیط زیست مسئولند، هم مردم

پس از آن، دکتر احمدعلی کیخا، معاون سازمان حفاظت محیط زیست به مشکلات محیط زیستی کشورمان اشاره کرد.
او که در دوره‌ای عضو کمیسیون کشاورزی بوده، گفت: با این که مسئولان نقش مهمی در حفاظت یا تخریب محیط زیست دارند اما نمی‌توان نقش خود مردم را هم نادیده گرفت. من در همان دوره‌ای که آقای درویش از آن نام برده و گفتند برای چاه‌های غیرمجاز مجوز داده شد در مجلس بودم، اما باید دید چرا اینگونه اجازه‌ها داده می‌شود؟ به این علت که خواسته مردم این است.
او با بیان این که باید رفتار مردم اصلاح شود گفت: ضمن این که در حوزه محیط زیست تخصص کمی وجود دارد. زمانی که من در مجلس بودم از تمام نماینده‌ها تعداد کمی مایل بودند در کمیسیون کشاورزی عضو شوند و بسیاری از کسانی هم که عضو می‌شدند تخصص کافی را در این زمینه نداشتند و نتیجه چیزی نشد جز پذیرفتن خواسته مردم که در طولانی‌مدت به ضرر محیط زیست است.
دکتر کیخا همچنین گفت: فقط نباید یکی از حلقه‌ها را متهم کرد به عنوان مثال در اوضاع دریاچه ارومیه مردم هم مقصر بودند و از گسترش کشاورزی هم دولت نفع برد و هم کشاورزان ولی در نهایت این محیط زیست بود که صدمه دید.

آزمون و خطا کرده‌ایم

دکتر هدایت فهمی، معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا هم دیگر کارشناسی بود که در این میزگرد حضور داشت. او با بیان این که بحث آب به یک بحث سیاسی تبدیل شده است، گفت: باید توزیع زمانی و مکانی آب را مدیریت کنیم. در کشورهایی که پرباران هستند زیاد نیازی به ساخت سد نیست اما 90 درصد کشور ما در مناطق خشک واقع شده و ما به ساخت سد نیاز داشته‌ایم.
او با بیان این که منکر آزمون و خطاهایی هم که صورت گرفته نمی‌شوم، اشاره کرد: این آزمون‌ و خطاها به دو دلیل است، یکی این که در نظام فکری ما نقد جایگاه خاصی ندارد و از نقد شدن و نقد کردن استقبال نمی‌شود و دوم این که پیوستگی وجود ندارد. به عنوان مثال این که در بسیاری از امور وزارت کشاورزی و وزارت نیرو همسو نبوده‌اند.
فهمی همچنین هشدار داد: در بخش آب طوفان در راه است و کاهش کیفی و کمی منابع آب را در پیش داریم.

با امکانات موجود می‌توان به فکر افزایش جمعیت بود؟

ادامه این نشست به پرسش و پاسخ اختصاص داشت و حاضران به بیان انتقادهای خود از گفته‌ها و عملکرد سخنرانان پرداختند و سوال‌هایشان را مطرح کردند. از جمله سوال‌هایی که پرسیده شد، موضوع وضعیت بحرانی تالاب‌ها بود که معاون سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش گفت: قرار شده در این رابطه مدیریت یکپارچه‌ای داشته باشیم. درباره سه تالاب در خطر کارهایی انجام شده و جلساتی داشته‌ایم. رسیدگی به وضعیت تالاب‌ها در مسیر خوبی است ولی باید به آن شتاب داد.
یکی دیگر از سوال‌ها درباره توان پذیرش جمعیتی کشور بود که دکتر شامخی، استاد دانشگاه تهران در این مورد گفت: با همین جمعیتی که داریم، تمام منابع کشور به قهقرا رفته است. جمعیت بیشتر با واقعیت‌ها تطابق ندارد. هروقت توانستیم کاری کنیم که با همین جمعیت اکوسیستم‌ها آسیب نبینند می‌توان به فکر افزایش جمعیت بود. اگر بخواهیم با نگاهی کلان به مسائل محیط زیست نگاه کنیم باید بگویم در چنین فضای سیاسی و اجتماعی مسائل محیط زیست حل و فصل نمی‌شود.
او همچنین تاکید کرد: درست است که در بخش‌های دیگر مانند اقتصاد و صنعت هم مشکلاتی وجود دارد اما منابع طبیعی و محیط زیست یک آسیب مضاعف دارند و آن هم این است که مدافعان قوی ندارد.

17 اردیبهشت 1392

نظرات شما عزیزان:

سارا